Schrony wartownicze

W czasie II wojny światowej wiele zakładów przemysłowych odgrywało kluczową rolę w funkcjonowaniu niemieckiej machiny wojennej. W związku z tym były one nie tylko pilnie strzeżone, ale również odpowiednio zabezpieczone na wypadek alianckich nalotów bombowych. Jednym z charakterystycznych elementów takiej infrastruktury ochronnej były znajdujące się na ich terenach jednoosobowe schrony znane jako „Luftschutzzellen”, „Luftschutz Splitterschutzzellen”, „Einzelschutzräume”, czy po prostu „Einmannbunker”.

Pomimo upływu niemal 80 lat od zakończenia wojny, na terenie dawnej fabryki HASAG Apparatebau wciąż można odnaleźć dwa takie obiekty.
Budowle tego typu były szeroko stosowane przez Niemców zarówno na terenie Rzeszy, jak i w Generalnym Gubernatorstwie oraz innych okupowanych regionach podczas wojny. Wykonywano je w wielu wariantach wznoszonych bezpośrednio na miejscu lub montowanych z prefabrykatów. Jednym z najpowszechniej występujących modeli była wersja prefabrykowana, wykonana z żelbetu, składająca się z trzech elementów: korpusu z czterema bądź pięcioma, wąskimi szczelinami obserwacyjnymi, stropodachu oraz jednego bądź dwóch włazów. Stanowiła ona skuteczną ochronę przed odłamkami oraz falą uderzeniową eksplozji, przy jednoczesnym zapewnieniu dobrych warunków do stałej obserwacji otoczenia. Ponadto jej konstrukcja umożliwiała masową prefabrykację w betoniarniach.

Wszystkie udokumentowane schrony na terenie HASAG-u Apparatebau zostały wyprodukowane przez betoniarnię L. Moll z Monachium.
Schrony te wykorzystywane były w czasie nalotu bombowego jako ukrycia dla straży zakładowej. W związku z tym sytuowano je w bliskim sąsiedztwie stałych posterunków wartowniczych lub przy ciągach komunikacyjnych przebiegających przez dozorowany obszar. Dzięki temu wartownicy byli w stanie szybko znaleźć się wewnątrz schronu, jednocześnie pełniąc podczas nalotu ograniczony nadzór. Z kolei po odwołaniu alarmu lotniczego byli w stanie w krótkim czasie ponownie w pełni dozorować rejon, za który byli odpowiedzialni.

Jeszcze do 2016 roku na jednym z zakładowych placów można było odnaleźć 7 betonowych schronów w różnym stanie zachowania. Niestety zostały one wywiezione wraz z gruzem wyburzonego budynku w niewiadome miejsce. Obecnie los ostatnich dwóch obiektów jest raczej przesądzony. Stały się one ofiarami dewastacji oraz deponowania licznych śmieci w ich wnętrzu.
Autorzy pragną w tym miejscu zaznaczyć, że podejmą próby uratowania, renowacji i wyeksponowania tych obiektów na terenie zakładów.